Καλή Χρονιά!

Η κυρία Ώστεν σας εύχεται μια Καλή & Δημιουργική Χρονιά απολαμβάνοντας το τσάι της στο αρχοντικό του αδελφού της στο Κεντ.

 

Τα Χριστούγεννα της κυρίας Ώστεν

 

 

Τα Χριστούγεννα με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα είναι "δημιούργημα" της Βικτοριανής Αγγλίας και όχι της εποχής της Αντιβασιλείας, που έζησε και μεγαλούργησε η κυρία Ώστεν. Δεν είναι τυχαίο πως οι αστικές ιστορίες του Καρόλου Ντίκενς (1812-70) βρίθουν χριστουγεννιάτικων περιγραφών με αποκορύφωμα την ίδια τη "Χριστουγεννιάτικη Ιστορία" ("A Christmas Carol"). Το έθιμο του στολισμένου έλατου καθιερώθηκε στην Αγγλία από τον βασιλικό σύζυγο της βασίλισσας Βικτωρίας, πρίγκηπα Αλβέρτο, νεότερο γιο του δούκα του Σαξ Κόμπουργκ, (αν και η πρώτη αναφορά για στολισμένο χριστουγεννιάτικο δένδρο με κεράκια, πορτοκάλια, επιχρυσωμένα αμύγδαλα, χρωματιστό χαρτί και μια μικρή ξύλινη φάρμα στη βάση κατά το "γερμανικό" τρόπο έρχεται από το παλάτι του Ουίνσδορ στα 1820, όπου η βασιλική οικογένεια περνούσε την περίοδο των Χριστουγέννων) ενώ η πρώτη χριστουγεννιάτικη κάρτα δημιουργήθηκε το 1843... Πώς, λοιπόν, γιόρταζε η ίδια η κυρία Ώστεν την περίοδο της Αντιβασιλείας τα Χριστούγεννα;

 



Χριστουγεννιάτικο δένδρο γύρω στα 1820.

 

 

Η πρώτη Χριστουγεννιάτικη Κάρτα, φιλοτεχνήθηκε από τον John Callcott Horsley στο Λονδίνο το 1843 κατόπιν παραγγελίας του Sir Henry Cole. 

 



Οι αναφορές μέσα στα μυθιστορήματά της είναι αρκετές, πράγμα που υποδηλώνει πως την περίοδο της Αντιβασιλείας τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν επίσης με θρησκευτική κατάνυξη και κοινωνική λαμπρότητα. Από το Μεσαίωνα ήδη, με μια παύση στα μέσα του 17ου αι. κατά τη διάρκεια της πουριτανικής "δημοκρατίας" του Κρόμγουελ, δινόταν την περίοδο των Χριστουγέννων ιδιαίτερη σημασία στην προετοιμασία των εορτασμών, που περιλάμβαναν μεγάλη κατανάλωση φαγητών, ποτών, μουσική, χορό και θεατρικές παραστάσεις. H ανταλλαγή της καθιερωμένη ευχής "Merry Christmas & A Happy new Year" καθώς και των χριστουγεννιάτικων δώρων απαντάται στην Αγγλία ήδη από τις αρχές του 18ου αι. σε διάφορες ιστορικές πηγές.

 

 

 

Η κυρία Ώστεν μπορεί να μην είχε κάποιο έλατο στη διάθεση της για να στολίσει, καθώς το έθιμο αυτό έγινε του συρμού μερικά χρόνια μετά το θάνατό της, αλλά αυτό δεν την εμπόδιζε την περίοδο των Χριστουγέννων να διακοσμεί το σπίτι της με γιρλάντες από δάφνες, δενδρολίβανο, γκι και λοιπές πρασινάδες, ένα παγανιστικό έθιμο, που έλκει την καταγωγή του από τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια, που γιορτάζονταν την ίδια περίοδο του έτους και που ενσωματώθηκε μετέπειτα στη Χριστιανική θρησκεία.

 

 

 

Όλα τα σπίτια, οι εκκλησίες και οι διάφοροι χώροι, εσωτερικοί & εξωτερικοί, την περίοδο των Χριστουγέννων απ' άκρη σ' άκρη σε ολόκληρη την Αγγλία, στολίζονταν με πλούσιες πρασινάδες που έδιναν χρώμα στις μουντές χειμωνιάτικες μέρες του Δεκέμβρη.

 

 

Το έθιμο της ανταλλαγής του φιλιού κάτω από ένα κρεμασμένο κλαδί ή μπουκέτο με γκι ήταν επίσης διαδεδομένο την εποχή της Αντιβασιλείας, παρά τους αυστηρούς κανόνες του κοινωνικού decorum. 



Ο καπνοκαθαριστής δίνει φιλί στην υπηρέτρια της κουζίνας, χαρακτικό περ. 1800. 





 



Την περίοδο των Χριστουγέννων τα σχολεία έκλειναν για διακοπές και τα παιδιά γύρναγαν  στα πατρικά τους όπου πέρναγαν τις γιορτές μαζί με την οικογένειά τους. Χορούς, δεξιώσεις αλλά και πολυτελή δείπνα παρέθεταν οι πιο εύποροι για συγγενείς και φίλους. Τα τραπεζώματα αυτά ήταν πλούσια με πολλά πιάτα και γλυπτά από ζάχαρη!

Η κυρία Ώστεν σίγουρα θα απολάμβανε τις χριστουγεννιάτικες συνταγές, όπως την πίτα του Γιορκσάιρ, τις διάφορες τάρτες και φυσικά την παραδοσιακή πουτίγκα (συνδεδεμένη με τα Χριστούγεννα ήδη από την εποχή της βασιλείας του Γεώργιου Ι). Το αποκορύφωμα των εορταστικών γλυκών την εποχή της Αντιβασιλείας ήταν το κέικ της "Δωδέκατης Νύχτας" των Χριστουγέννων, όπου σε μία  παιχνιδιάρικη ατμόσφαιρα το σέρβιραν μαζί με γενναίες ποσότητες ποντς, στο αρχοντικό του αδελφού της Έντουαρντ στο Κεντ.

 

Το κέικ της "Δωδέκατης Νύχτας."

Η παραδοσιακή Πουτίγκα.

Περίτεχνα γλυπτά από ζάχαρη κοσμούσαν το χριστουγεννιάτικο τραπέζι των πιο εύπορων.

 

Το παιχνίδι της "Δωδέκατης Νύχτας", δημοφιλές από το Μεσαίωνα ήδη, δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα παιχνίδι φάρσας και ρόλων. Στο παρελθόν έπαιρναν μέρος όλα τα μέλη του σπιτιού, οικογένεια και προσωπικό μαζί. Όποιος έβρισκε στο κομμάτι του κέικ ένα αποξηραμένο φασόλι γινόταν ο βασιλιάς της δωδέκατης νύχτας και όποιος ένα αποξηραμένο μπιζέλι, η βασίλισσα. Εκείνοι είχαν τον απόλυτο έλεγχο  των παιχνιδιών και των μιμήσεων καθ' όλη τη διάρκεια της βραδιάς. Την εποχή της Τζέην Ώστεν κυκλοφορούσαν ειδικά χαρτάκια με διαφορετικούς χαρακτήρες (πχ. ο Τούρκος, η Βοσκοπούλα, ο Μεθυσμένος κοκ) που μπορούσες να τα κόψεις κι έπειτα να βάλεις τους καλεσμένους σου να διαλέξουν ένα στην τύχη μέσα από ένα καπέλο. Ο καθένας έπρεπε κατά τη διάρκεια της νύχτας να μεταμφιεστεί αλλά και να συμπεριφέρεται ανάλογα με το "χαρακτήρα" που του είχε λάχει. Αν και πλέον δεν καθορίζονταν οι "βασιλείς" από τα κομμάτια του κέικ, το γλύκισμα παρέμεινε σημαντικό για τον εορτασμό της βραδιάς.

 

Παίζοντας τη "Δωδέκατη Νύχτα," χαρακτικό, τέλη 18ου αι.
 

Ως καλή Αγγλικανή η κυρία Ώστεν την ημέρα των Χριστουγέννων θα παρακολουθούσε από το στασίδι της τη λειτουργία μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς της. Φυσικά τα χριστουγεννιάτικα άσματα και οι ύμνοι ήταν πολλοί διαφορετικοί απ' αυτούς που σήμερα ψάλλονται. Μαζί με τα παραδοσιακά τραγούδια των Χριστουγέννων από τοπικές μπάντες, καινούργιες θρησκευτικές συνθέσεις και ορατόρια παρουσιάζονταν στις εκκλησίες την εποχή εκείνη. Έπειτα θα βοηθούσε στις προετοιμασίες του χριστουγεννιάτικου γεύματος, που θα απολάμβανε με την οικογένειά της, ενώ για το δείπνο θα ήταν καλεσμένη σε κάποιο γειτονικό φιλικό ή συγγενικό σπίτι, όπου θα πέρναγε το βράδυ της παίζοντας χαρτιά κι άλλα κοινωνικά παιχνίδια, διασκεδάζοντας με μουσική στο πιάνο ή ακόμα και χορεύοντας. Η Τζέην Ώστεν, μπορεί να γιόρταζε λίγο διαφορετικά τις εορτές των Χριστουγέννων, αλλά το σίγουρο είναι πως τις απολάμβανε εξίσου με τους μεταγενέστερους βικτοριανούς.

 

 

 

"Καλά & Άγια Χριστούγεννα σε όλους!"

 



 Ó Αλέξανδρος Κεφαλάς  2013