Κυριακή 11 Αυγούστου 2013

Μια βουτιά με... την κυρία Ώστεν

"Το μπάνιο ήταν τόσο ευχάριστο αυτό το πρωί & η Μόλλυ τόσο πιεστική μαζί μου στο να διασκεδάσω που πιστεύω πως έμεινα μάλλον αρκετά (στη θάλασσα)..."
                                                                                                Γράμμα της Τζέην Ώστεν, 1814.
 
Θαλάσσιο Μπάνιο στο York, 1814.
 
Μιας και διανύουμε τις πρώτες μέρες του Αυγούστου και οι περισσότεροι εξ ημών είτε γυρνάμε είτε προετοιμαζόμαστε για τις θερινές μας διακοπές, νομίζω πως το άρθρο αυτό είναι κάτι περισσότερο από κατάλληλο για την εποχή. Η Τζέην Ώστεν και οι σύγχρονοί της απολάμβαναν τις καλοκαιρινές εξορμήσεις στις παραλίες και τα παραθαλάσσια θερετρα με την ίδια ευχαρίστηση που κι εμείς σήμερα απολαμβάνουμε τη θερινή ραστώνη και τα μπάνια μας στα ελληνικά νησιά & τα εξωτικά μέρη του εξωτερικού κάθε καλοκαίρι. Μπορεί η μόδα  ή ο τρόπος να διαφέρει από εκείνον της εποχής της Αντιβασιλείας αλλά η αίσθηση είναι αναμφίβολα η ίδια.
 
Γυναικείο κοστούμι "μπάνιου" την περίοδο της Αντιβασιλείας.
  
Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 18ου αιώνα οι Βρετανοί θεωρούσαν πως το θαλάσσιο μπάνιο και η πόση θαλασσινού νερού (πάνε τα νεφρά...) είχαν ευεργετικές ιδιότητες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Πολλοί γιατροί της εποχής πίστευαν μάλιστα πως οι κατάλληλοι για ένα μπάνιο ήταν οι χειμερινοί κι όχι οι θερινοί μήνες του έτους! Συνεπώς ο πρωταρχικός σκοπός για να κάνει κάποιος μια βουτιά στη θάλασσα ήταν για λόγους υγείας. Οι γιατροί της Αντιβασιλείας συνέστηναν τρεις με τέσσερις βουτιές ημερησίως... Φυσικά η απόλαυση και η διασκέδαση που συνόδευε τη "θεραπεία" ήταν μάλλον ο κύριος λόγος που πολλές κυρίες και κύριοι προφασίζονταν κάποια φανταστική αδιαθεσία προκειμένου να επισκεφθούν τις ακτές και τα πολυτελή θέρετρα της Αγγλίας. Στο Περηφάνια & Προκατάληψη η κυρία Μπένετ δηλώνει πως "λίγο θαλάσσιο μπάνιο θα με γιατρέψει (ενν. από τα εύθραστα νεύρα της) δια παντός...". Η οικογένεια Ώστεν επισκεπτόταν τα διάφορα θέρετρα, όπως το Μπαθ & το Μπράιτον, για λόγους υγείας αλλά προτιμούσε τα παραθαλάσια μέρη απλά και μόνο για διακοπές. Η ίδια η Τζέην Ώστεν απεχθανόταν το κοσμικό Μπαθ αλλά το υπέμενε μόνο και μόνο για τη χαρά των παράκτιων εξορμήσεων που θα ακολουθούσαν. Το 1816, όταν είχε αρχίσει να φθίνει η υγεία της, γνωρίζουμε πως επισκέφθηκε το Τσέλτενχαμ για μπάνια μαζί με την αδελφή της Κασσάνδρα.
 
 
Τα παραθαλάσσια θέρετρα της Αντιβασιλείας, εκτός από τον ποιοτικό αέρα, το νερό και την εξαιρετική θέση στην οποία έπρεπε να βρίσκονται προκειμένου να θεωρούνται "υγιεινά", έπρεπε να είναι επίσης εξοπλισμένα με μια σειρά από "μοντέρνες" εγκαταστάσεις για τους επισκέπτες. Πολυτελή ξενοδοχεία και πιο ταπεινά πανδοχεία, δημόσιες βιβλιοθήκες, καφενεία, πάρκα και αίθουσες διασκέδασης για χορούς και μουσική ήταν όλα τους απαραίτητα! Το τελευταίο και ημιτελές σατυρικό έργος της Ώστεν με τίτλο Σάντιτον περιγράφει τη ζωή σε μια μικρή παράκτια πόλη που θέλει να αποκτήσει φήμη εφάμιλλη με εκείνη των μεγάλων κοσμικών θερέτρων του συρμού...
 
 
Το θαλάσσιο μπάνιο λοιπόν ήταν, αν μη τι άλλο, μια πρωτόγνωρη κι ενδιαφέρουσα εμπειρία για όποιον ήταν αρκετά τολμηρός ή άρρωστος για να το αποτολμήσει. Πώς όμως οι άνθρωποι της Αντιβασιλείας ξεπερνούσαν τους σκόπελους της καλής συμπεριφοράς και τους αυστηρούς κανόνες του κοινωνικού decorum πριν κάνουν μια βουτιά στη θάλασσα; Το να κάνει κάποιος γυμνός μπάνιο (αναφερόμαστε στους άνδρες καθώς για τις κυρίες κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο) ήταν σύνηθες εκείνη την εποχή (πριν την επικράτηση της βικτοριανής ηθικής) όταν η δραστηριότητα λάμβανε χώρα στα ποτάμια και τις λίμνες της αγγλικής υπαίθρου. Οι αρχές των περισσότερων παραθαλάσσιων θερέτρων, όμως,  είχαν θεσπίσει νόμους κατά του... "γυμνισμού." Στις ακτές όλοι οι άνδρες πάνω από δέκα ετών έπρεπε υποχρεωτικά να φοράνε μαγιό. Όσοι άνδρες ήθελαν να κάνουν γυμνοι μπάνιο έπρεπε να πάνε στα πιο ακριβά ιδιωτικά λουτρά. Ειδικά κομψά κοστούμια θαλάσσης, τόσο ανδρικά όσο και γυναικεία, σχεδιάστηκαν, λοιπόν, για το μπάνιο της καθωσπρέπει κοινωνίας ακολουθώντας τις επιταγές του συρμού.
 
 
Επίσης ειδικά σχεδιασμένες καμπίνες-άμαξες (οι πρώτες απαντώνται σε χαρακτικό του 1736 του John Setterington που αναπαριστά το θέρετρο του Σκάρμποροου) ήταν στη διάθεση του κοινού προκειμένου να αλλάξει ρούχα και να μεταφερθεί με ασφάλεια και στυλ στη θάλασσα... Ήταν τα λεγόμενα bathing machines.
 
 
Οι καμπίνες αυτές διέθεταν δύο πόρτες σε κάθε στενή πλευρά, ένα συνήθως μικρό παράθυρο και μια πτυσσόμενη τέντα για τις πιο σεμνές κυρίες ώστε να αποφεύγουν τα αδιάκριτα βλέμματα κατά την είσοδο ή έξοδό τους από το νερό. Τα bathing machines ήταν διαδεδομένα μέχρι τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και εξαφανίστηκαν τελείως κατά την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα. 
 
 
Οι "θαλάσσιοι συνοδοί" (dippers), γυναίκες για τις κυρίες & άνδρες για τους κυρίους, ήταν επίσης απαραίτητοι για μια ασφαλή βουτιά (dip) στη θάλασσα. Το επάγγελμα αυτό ήταν μια σημαντική πηγή εσόδων για τους ντόπιους και μπορούσε να γίνει ιδιαίτερα προσοδοφόρο αν ο/η συνοδός είχε εμπειρία με μέλη της βασιλικής οκογένειας ή της αριστοκρατίας. Πολλοί, όπως η Martha Gunn  του Μπράιτον, αποκτούσαν φήμη και γίνονταν περιζήτητοι. Το επάγγελμα αυτό μέχρι το 1860 είχε εξαφανιστεί τελειώς καθώς οι περισσότεροι κολυμβητές πήγαιναν πλέον στη θάλασσα όχι για ιατρικούς λόγους αλλά για ψυχαγωγία. Το να έχεις έναν ή μία δυνατή συνοδό να σε κουβαλά, να σε σπρώχνει και να σε βουτά στο νερό δεν ήταν πλέον απαραίτητο... Κάπως έτσι πρέπει να ήταν και το μπάνιο που, σύμφωνα με την επιστολή της, απόλαυσε η κυρία Ώστεν. Καλές Βουτιές!
 
 
 
 
Ó Αλέξανδρος Κεφαλάς  2013

 







2 σχόλια:

  1. Τι ενδιαφέρον άρθρο! Απολαυστικό όλο το μπλογκ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Θαυμασιο αρθρο-φωτο- μουσικη κλπ,για τα βικτωριανα μπανια και την κ.Τζεην Ωστεν!
    Έφη Παπαθεοδώρου

    ΑπάντησηΔιαγραφή